Marvin Hokstam, Lecture voor ADeKUS, mei 2023
We hadden het laatst over wat Hindustanen putten uit hun connectie met India. Javanen aan hun connectie met Indonesië. Ze kunnen de taal spreken zelfs. Wat hebben Afro Surinamers ? Wij moesten van alles afstand doen. Onder dwang. Winti was verboden tot ergens in 1907. Mensen waren gedwongen om neer te kijken op alles dat Afrikaans is; dus op zichzelf.
Ik was in 2018 op weg naar Suriname zat ik op het gangpad, rechts in de middenste rij. Voor mij zat een dronken Zwarte man. BEZOPEN! Aan de andere kant van het gangpad zat er ook een andere lallende dronkenman; een Hindustaan. En die twee vonden elkaar; twee dronkelappen zaten beiden luid met elkaar te praten. Ze waren blij dat ze naar Suriname gingen. Het ging over niks, het was dom, dronken en het was luid! En niemand durfde hen wat te zeggen, want ja, dan ga je in discussie met twee zatlappen. En Tja. Die blijheid ga je toch niet afremmen? Maar met nog een uur of zo te gaan kwam hun gesprek wel op iets dat me interesseerde. Die Hindustaan zei dat hij na die reis naar Suriname, ook een reis ging maken naar India. “Want daar komen mijn voorouders vandaan en ik wil er heel graag nog eens naartoe.” En die zwarte man was verbaasd. Waarom wil je naar dat arme land toe. Je hebt daar niks te zoeken. Je bent Surinamer! Ik zal nooit naar Afrika gaan. Ik heb daar niks te zoeken, al die mensen die daar rondlopen als beesten, met hun grote buiken en vliegen om hun ogen. Mi?! No man!! Mi na wan Sranan man!! En toen was het gesprek afgelopen. Die Hindustaan leek ineens niet meer dronken en keek de zwarte man aan alsof hij nu pas doorhad dat hij 8 uren met een dronken idioot had zitten praten.
De oplossing zit hem in wat jullie ah doen zijn: in scholen die jongeren alles leren dat ze moeten leren op school, maar ook over afro cultuur, afro muziek, afro filosofie. Wat ze nodig hebben om hun identiteit te vormen.
De Joden hebben joodse scholen. De Chinezen hebben Chinese scholen. De Hindoes hebben Hindoescholen; ik kende AfroSurinaamse kinderen die daarnaartoe gingen. Die gingen niet naar de Witte scholen die witte mensen hebben achtergelaten. Ja alle scholen zijn in principe witte scholen.
Ik sprak laatst iemand in Suriname die me vertelde dat ze haar kinderen naar Nederlandse school stuurt in Suriname. Dus ik zei haar dat ze haar kinderen in Suriname naar school stuurt om Nederlanders te worden. Maar ik snapte haar, want het onderwijs is achteruitgegaan. Maar het is nog steeds onderwijs dat bedoeld was om mensen in het wingewest Suriname, hard te laten werken voor de rijkdom van Nederland. Niks is veranderd de afgelopen jaren.
Ik zal het blijven roepen; onderwijs is cruciaal in alles dat we doen om deze wereld beter achter te laten dan hoe we hem kwamen aantreffen. Onderwijs waarmee we onze identiteit kunnen herontdekken; en dat geldt zeker voor Zwarte mensen want van ons is alles afgepakt tijdens de slavernij: onze namen, onze religiën, ons verleden, onze toekomst.
We gaan in deze twee sessies op ontdekkingsreis. Ik heb het zelf gedaan; op zoek gaan naar mijn identiteit en het voelde als dat konijnenhol waar Alice in tuimelde. Je komt overal zulke mooie, soms wrange informatie tegen. constant nieuwe informatie, nieuwe inzichten. Je komt jezelf tegen.
En daar zit er veel kracht in, die de wereld Zwarte mensen niet heeft toegestaan om te ontwikkelen.
Ik heb veel gelezen, veel gestudeerd, veel gereisd, veel nagedacht, veel geschreven en daardoor veel gesproken hierover. En ik merkte op hoeveel rijker ik ben versus voordat ik aan deze reis begon. Er is een gezegde daarover dat ik mooi vind: als je in staat bent te na te denken, te schrijven en te spreken, dan ben je een gevaar … unstoppable. Ik ervaar dat ook zo. Sinds ik bewuster met mijn Afrikaanse afkomst bezig ben en ook daarvanuit opereer, ben ik niet favoriet bij mensen die zichzelf vroeger superieur vonden.
Ik was vorige maand in een conferentie in Ierland over Antiracisme. 40 mensen, 34 vrouwen, op 2 na allemaal wit. Ik was de enige Zwarte man. En vroeger zou ik stilletjes mijn plek hebben genomen ergens in een hoekje, maar nu had ik zoiets van fuck this! Een conferentie over wat witte mensen doen tegen Zwarte mensen en als ik niet van me laat horen, is er geen enkele Zwarte persoon die zegt wat Zwarte mensen vinden van wat Witte mensen doen tegen Zwarte mensen. Als ik ergens in de minderheid ben, vertegenwoordig ik de meerderheid die er niet is.
Ik wees hen erop hoe moeilijk het is voor Zwarte mensen om zichzelf te zijn in deze wereld vanwege het verstikkende van Eurocentrisme. Dat er weinig safe spaces zijn waar Zwarte mensen zich kunnen ontwikkelen zonder bemoeienis en vaak tegenstand van witte mensen. Dat daarentegen de hele wereld een safe space is voor witte mensen. Dat doet de dominantie van het Eurocentrisme.
Niet dat ik een probleem heb met Eurocentrisme. Waar ik een probleem mee heb is dat het zodanig domineert dat zelf wanneer witte mensen ergens niet aanwezig zijn, ze er wel zijn. Kijk naar deze les nu: er is geen enkele witte persoon aanwezig, maar er zijn wel witte mensen aanwezig. Wiens taal spreken we?
Ik zei hun ook dat witte mensen plekken moeten ontruimen die ze tijdens kolonisatie en in hun dominantie, onrechtmatig bezet hebben. Maar ik zei eerlijkheidshalve daarbij ook dat Zwarte mensen, mensen van Kleur, dan het werk moeten doen zodat ze die ontnomen plekken weer kunnen innemen. En dat begint bij het herontdekken van de Afrikaanse identiteit.
Wat is Afrikaanse identiteit?
Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst even nagaan wat we verstaan onder identiteit. Is je naam je identiteit? Google zegt dat Identiteit de eenheid is van wezen, volkomen overeenstemming en gelijkheid. Het beeld dat iemand van zichzelf heeft, is het zelfbeeld of zelfconcept. Er zijn verschillende soorten van identiteit te onderscheiden, zoals persoonlijke, genetische, sociale, culturele en nationale identiteit.
Ik denk niet dat we het hebben over de nationale identiteit. Dat is de collectieve identificatie met de natiestaat. Je paspoort, je ID kaart. Nou ik ben in Suriname geboren, maar ik heb een Nederlands paspoort; is mijn identiteit Nederlands? Ik heb heel lang door de Cariben gezworven en heb me nergens prettiger gevoeld. Ik heb 15 jaar op St. Maarten gewoond … ben ik SintMaartenaar? Is mijn identiteit Surinaams?
Identiteit is makkelijk te verwarren met nationaliteit.
Daar doe ik persoonlijk niet aan; het vereist nationalisme. Het verdeelt de wereld in goeden en slechten, en wij zijn altijd de goeden. De anderen zijn de slechten en de oorzaak van alle kwaad. Het nationalisme beroept zich op de verheerlijking van de eigen groep, die in gevaar wordt gebracht door de Andere. Die moet uitgeschakeld worden om de heilstaat te bereiken. Dat doen Nederlanders met Zwarte mensen die zich verzetten tegen racisme, maar dat deden Surinamers tegen Guyanezen vroeger en nu tegen Haitianen. Ik ben op St. Maarten wel eens meegeweest met de Immigratiedienst om “illegalen” uit hun bed te lichten en te deporteren. En dan waren die arme, ongedocumenteerde mensen afkomstig uit Jamaica of Haiti. En ze leken op de Zwarte politieagenten van St. Maarten! En die waren trots dat ze hun eiland schoonhielden van die illegalen. “I BORN HERE AND THEY WEREN’T!” Dat is dus nationalisme.
Maar goed, dat is een andere discussie.
We hebben het in deze les over de persoonlijke, genetische, sociale en culturele identiteit. Kort samengevat zijn dat die identiteiten die je voor jezelf hebt geaccepteerd en dat van de groep waartoe je wil behoren; waarmee jij je identificeert. Je wil door anderen als iemand van die groep behandeld worden. Die groep heeft een zelfbeeld en wordt door anderen als uniek onderscheiden. Vaak wordt het beeld dat buitenstaanders hebben gekenmerkt door stereotypes. Daar komt ook nog bij de culturele identiteit; die heeft een kwaliteit die doorgeven wordt; gemeenschappelijke waarden en normen en op grond van een gemeenschappelijk verleden.
Identiteit is trouwens fluïde. Immers cultuur is fluïde; het is constant in beweging.
Er ontstaan constant allerlei nieuwe, gemixte identiteiten, die etnische grenzen overstijgen en gedragen worden door nieuwe cultuuruitingen.
Dan zou je bijna denken dat deze les onnodig is. Waarom zouden we het hebben over Afrikaanse identiteit als identiteit fluïde is.
Maar nee niks is minder waar; de Afrikaanse identiteit is een breed begrip, vaak onbegrepen vanwege de greep die kolonisatie nog steeds heeft op de wereld. Ook al zijn witte mensen niet aanwezig, ze zijn wel aanwezig. Daardoor hebben we dit soort gesprekken niet vaak genoeg met elkaar en komen we al die jaren na kolonisatie nog steeds niet echt tot begrip van wat Afrikaanse identiteit is. We zijn het nog niets eens over eens hoe we genoemd willen worden in het Nederlands. We noemen onszelf Blakaman in Suriname en Black People in het Engels, maar er zijn velen onder ons die niet Zwart genoemd willen worden. Latino’s noemen zichzelf niet Zwart omdat ze geen relatie willen hebben met het Afrikaanse, maar Negra is een troetelnaam voor een schatje.
Ik ken Surinamers die opscheppen dat Surinamers mooier zijn dan Afrikanen! Die trots zijn op hun Nederlandse achternamen, zonder zich ooit af te vragen hoe ze aan die namen komen; vroeger lachten we mensen uit die Kodjo of Kwaku heetten.
Maar terug naar identiteit:
Mijn broer is chef kok. En jaaaren geleden al zei hij iets over de Surinaamse keuken, dat ik nooit vergeten ben. Hij zei dat de Surinaamse keuken niet bestaat. Want is pom een echt Surinaams gerecht? Bojo? Heri heri? Roti? Bami? Het zijn allemaal gerechten die mee zijn genomen door de mensen wiens nakomelingen nu het Surinaamse volk maken. Door de joden, de Hindustanen, de Javanen. De inheemsen hadden hun Pepre watra al klaar voordat iedereen kwam. De Hollanders lieten hun BB met R achter voor ons.
We hebben het allemaal lekkerder gemaakt, maar is het echt Surinaams?
Een paar jaar geleden zag ik een video van een paar Surinaamse jongens die ergens in het buitenland -ik denk de Dominicaanse Republiek- een cake op straat aan het eten waren. En ze waren verontwaardigd! Deze mensen hebben gewoon het recept voor de Surinaamse Fiadu gestolen man! En ik dacht “Fiadu kom je overal in de regio tegen brada!”
Zwarte mensen zijn als volk door kolonisatie overal ter wereld terechtgekomen. Ik zie behalve de taal, geen genetisch verschil tussen mezelf, een Jamaicaan, een Haitiaan, een Afro-Amerikaan, een Guyanees enz. The only thing that is different between us, is where the slave ship dropped us off.
Ik heb persoonlijk mijn bedenkingen over mensen die zeggen dat ze uit Nigeria of Ghana komen. Die baseren het vaak op bloedonderzoek; ja je kan er veel uit zien, maar hou er rekening mee dat mensen uit overal in Afrika gehaald werden. Er waren zo’n 80 forten langs de kust, vanwaaruit mensen werden verscheept naar de Amerikas. Maar in de kerkers al, op de boten al hadden mensen seks met elkaar; Ghanezen met Nigerianen met Congolezen. En mensen werden eenmaal in het westen ook nog verkracht door de kolonisators. En daarna is er nog veel meer gemixt, zeker in een land als Suriname.
Daarom blijf ik erbij dat identiteit fluide is. De Afrikaanse identiteit al helemaal. Maar we hebben wel heel veel gemeen. Bijvoorbeeld: als mensen van Afrikaanse afkomst gaan we allemaal naar dezelfde kapper!
We hebben overal onze sociale identiteit gevormd naar de gemeenschap waar we in terechtkwamen. Maar als je kijkt zal je de Afrikaanse overeenkomsten zien.
Kijk naar onze taal of naar de geloofsovertuiging Winti; daar kom je het woord Kromanti tegen. Kormantse is een stadje in Ghana. Akan Mensen die in die regio tot slaaf werden gemaakt, werden in Fort Kormantine verhandeld. En ze werden Coromantee, Coromantins, Coromanti of Kormantine genoemd.
Ik weet niet of jullie het filmpje hebben gezien waar de Surinaamse ambassadeur in Ghana spreekt met een journalist daar. En ze beiden tot de ontdekking komen hoeveel woorden overeenkomen in de talen die ze spreken.
Er zijn tientallen, honderden woorden.
Maar ook als je kijkt naar het Sranan Tongo en Jamaican patois.
Zij zeggen ‘Mi Deh Yah”. Wij zeggen “Mi Dya”
Een kind bij hun is a pickney, bij ons is het pitani (ik heb een hekel aan pkin nengre)
Wij zeggen g’we, zij zeggen ook g’we van go away
Kijk naar dit lied: Ze zingen over jongeren dat die zich meer moeten inzetten om hun cultuur te begrijpen. Dat klinkt toch als Sranan Tongo?
Veel Saramaccaners kunnen Papiamentu vrij goed volgen, omdat die twee talen langs dezelfde lijnen gevormd zijn, met veel Portugese en Spaanstalige invloeden. Aki/ahi (hier), muje/mujer (vrouw)
Maar kijk ook naar onze kunst. IK heb door de jaren heen kunst gekocht in Suriname, het (Engelstalig) Caribisch gebied, Haïti, maar ook in/uit Afrikaanse landen (Ghana, Liberia, etc.) en ik zie veel overeenkomsten.
Over de Marrons trouwens: Zij hebben hun Afrikaanse genetische erfenis voor 98 procent bewaard. Dat is wetenschappelijk vastgelegd in 2017; onderzoekers hebben een vergelijkend onderzoek gepleegd op enkele honderden marrons, andere Afro-Amerikanen en personen uit West-Afrika. Hun onderzoeksrapport werd gepubliceerd in The American Journal of Human Genetics (2 november 2017). Dat zegt niet veel over hun herkomst, want in de drieënhalve eeuw van trans-Atlantische slavenhandel (1526-1875) werden gevangenen in Afrika over grote afstanden verplaatst.
Feit is in ieder geval dat Zwarte mensen overal ter wereld overeenkomsten hebben met elkaar. Zoals ik eerder al zei we gebruiken allemaal dezelfde kapper.
Onze beleefdheden in de ochtend, onze eetcultuur, onze familiewaarden, hoe we kinderen opvoeden tot de rol van mannen en vrouwen in het gezins-/gemeenschapsleven. Er zijn zoveel overeenkomsten als je maar kijkt. Onze voorouderverering.
Het is allemaal terug te herleiden naar Afrika.
Eén organisatie die dat heeft vastgelegd is de Afrikaanse Unie.
Zij noemen ons, de Afrikaanse diaspora, de zesde regio van Afrika.
BINNEN DE AFRIKAANSE UNIE ZIJN ER 6 REGIO’S: NOORD-AFRIKA, WEST-AFRIKA, CENTRAAL-AFRIKA, OOST-AFRIKA, ZUID-AFRIKA, PLUS EEN LAATSTE REGIO, DE “ZESDE REGIO”: DE AFRIKAANSE DIASPORA.
De “zesde regio” is sinds 2003 opgenomen in de statuten van de Afrikaanse Unie, als een effectieve entiteit die bijdraagt aan de economische en sociale ontwikkeling van het continent. “
Het politieke, economische en culturele belang van deze diaspora wordt steeds meer erkend. Het levert een grote bijdrage aan de ontwikkeling van Afrika.
Het gaat om 170 miljoen mensen he! Op marco-economisch gebied kunnen we eigenlijk een wereldmacht zijn. Als we in staat zouden zijn onze gezamenlijke identiteit te herontdekken; dat wat ons bindt.
Maar er zijn veel blokkades. Onwetendheid (ignorance), vanwege achterhaald koloniaal onderwijs. Zelfs in Afrika zitten ze er nog aan vast. Ik werd laatst getagged in post over een artikel over de EERSTE AFROCENTRISCHE SCHOOL IN AFRIKA!!! EN DAT WAS IN 2022. Dus ik zei sarcastisch aan de journalist dat ik een artikel ging schrijven over de eerste Eurocentrische in Europa! Hij werd boos!! ALLE SCHOLEN IN EUROPA ZIJN EUROCENTRISCH!! Hij maakte mijn punt dat Eurocentrisme zo dominant is dat je het niet eens doorhebt.
Er is ook iets dat ik intellectueel inteelt noem: we praten elkaar graag na, vaak met waanideeen over onszelf die nog stammen uit kolonisatie. Religie plaats ik daaronder. We denken niet na over dingen omdat we zijn gezegd dat dingen op een bepaalde manier horen.
We zijn wel bezig met onze identiteit he. Kijk maar naar hoe veel van ons onze kinderen noemen. Er zijn steeds vaker Afrikaanse namen en ook steeds vaker van die opmerkelijke creatieve creaties. Sommige mensen moeten hun ogen rollen, maar ik zie het als een verwoede poging van een gemeenschap met een identiteitscrisis om die identiteit te vormen.
Die namen die we creeeren zijn vaak gebaseerd op afrocentrisme en je komt ze bij geen andere gemeenschap tegen. Shaniqua, Chantelle, Le’Veon, JaMarcus, Ke’Aun. Ik heb Amerikanse namen gezien als D’brickishaw, Barkevious D’quell
En ook hier is educatieve sturing gewenst.
Feit is wel dat je het tegenkomt in iedere Afrikaanse gemeenschap over de hele wereld.
Wat ik veel ben tegengekomen bij Afrikanen van het continent -vooral Nigerianen- is dat ze een westerse naam hebben die ze gebruiken op die westerse job. Ik ken zeker 3 Nigeriaane Stanley’s. Als tweede hebben ze een typische Nigeriaanse naam, Osaaz, Abonyaaba, Eriamiatoé, Odunladé.
Paddy heet Wazaa
Chinezen, Indiers doen het ook. Ik heb het ook gedaan. Mijn zoon in New York heet Jamahl Marvin. Op het werk heet hij Marvin.
Ik heb veel Ghaneze studenten gehad met mooie namen als Precious, Lovely, King, Chief etc. Daar kan je je ogen van gaan rollen, maar ik kreeg vorige week een email van een meisje dat heet Lieve Rutte. Zou jij je kind zo noemen?
Het heeft allemaal te maken met identiteitsvorming.
Overweeg dit:
Net als surinaams eten, is Afrikaanse identiteit ook opgemaakt over alle elementen die we overal opgepikt hebben. Suri, Amerikaans, Caribisch, Amerikaans, samengevoegd met wat we meenamen uit Afrika. We maken het mooier en daarin maken we het eigen. We zijn nu nog in de unieke gelegenheid om elk onze eigen Afrikaanse identiteit te vormen. Maar daar moet je het werk voor doen. Het kan omconfortabel zijn, want je moet veel dingen ontleren, maar daarmee maak je ruimte om weer nieuwe dingen te leren.
Ik noem mezelf daarin een habituele dingen op zijn kop gooier
Ik zeg van mezelf nooit dat ik Surinamer ben. Ja ik ben er geboren, maar ik vind dat ik vanwege kolonisatie meer ben. Dat we meer zijn. Mensen zijn verdreven en vermoord door de kolonisten en die kolonisten brachten andere mensen naar Suriname, waaronder mijn voorouders tijdens slavernij. En dat was gesanctioneerd door de wereld.
Dat is waarom ik veel reis: omdat de hele wereld mij wat schuldig is.